Mit o wyjątkowo wysokiej przyswajalności kolagenu rybiego to jeden z najbardziej rozpowszechnionych przekazów marketingowych w branży suplementów diety, który zdominował zarówno materiały promocyjne producentów, jak i artykuły popularnonaukowe. Przeprowadzona analiza najnowszych badań klinicznych oraz źródeł tego mitu ujawnia jednak zupełnie inną rzeczywistość niż ta przedstawiana w materiałach reklamowych.
Nowe dowody obalają mit o lepszej przyswajalności kolagenu z ryb
Przełomowe badanie kliniczne opublikowane w 2024 roku w prestiżowym czasopiśmie Frontiers in Nutrition przez zespół Virgilio i współpracowników po raz pierwszy bezpośrednio porównało biodostępność kolagenu pochodzącego z różnych źródeł w kontrolowanych warunkach klinicznych. Randomizowane, podwójnie zaślepione badanie crossover z udziałem zdrowych ochotników oceniało pojedynczą dawkę hydrolizowalnych kolegen (CH) pochodzących ze skóry ryb, wieprzowiny oraz skóry wołowiny o identycznej masie cząsteczkowej 2000 Da, a także kolagen wołowy o masie 5000 Da.
Jakie wnioski wynikają z porównania biodostępności kolagenu?
Wolna hydroksyprolina – główny marker wchłaniania kolagenu – nie wykazał istotnych statystycznie różnic między źródłami. Wszystkie typy kolagenu (rybi, wieprzowy, wołowy) zwiększyły stężenie wolnego hydroksyproliny w osoczu 6-10 razy w ciągu 100-130 minut po spożyciu, bez żadnej przewagi kolagenu rybiego.
Całkowity hydroksyprolina – tutaj paradoksalnie kolagen wieprzowy wykazał statystycznie istotnie wyższą biodostępność niż rybi (1,2-krotnie, p=0,0292). Oznacza to, że kolagen wieprzowy był przyswajany lepiej niż rybi, co całkowicie przeczy powszechnemu mitowi marketingowemu.
Peptydy bioaktywne – kolagen rybi wykazywał wyższe stężenia tylko jednego z badanych peptydów (Hyp-Gly), podczas gdy w przypadku najważniejszego peptydu Pro-Hyp, który stanowi główny składnik bioaktywny we krwi po spożyciu kolagenu, nie odnotowano różnic między źródłami.
Masa cząsteczkowa bez znaczenia – porównanie kolagenu wołowego 2000 Da vs 5000 Da nie wykazało istotnych różnic w przyswajaniu peptydów, co podważa kolejny mit o kluczowym znaczeniu niskiej masy cząsteczkowej kolagenu morskiego.
Kolagen wieprzowy lepiej nawilża skórę
Dodatkowe dowody na przewagę kolagenu wieprzowego nad rybim pochodzą z badań klinicznych dotyczących wpływu na kondycję skóry. Badanie przeprowadzone przez Asserin i współpracowników na grupie 33 kobiet z suchą skórą porównywało skuteczność 10 gramów kolagenu rybnego Peptan F z 10 gramami kolagenu wieprzowego Peptan P podawanych codziennie przez 8 tygodni.
Wyniki tego badania są jednoznaczne i zaskakujące dla branży suplementów:
- Kolagen wieprzowy: 28% wzrost nawilżenia skóry
- Kolagen rybi: zaledwie 12% wzrost nawilżenia skóry
- Grupa placebo: brak zmian
Kolagen wieprzowy okazał się więc ponad dwukrotnie bardziej skuteczny w poprawie nawilżenia skóry niż kolagen rybi tej samej marki i jakości. Te wyniki są szczególnie istotne, ponieważ nawilżenie skóry jest jednym z najczęściej reklamowanych efektów suplementacji kolagenem morskim.
Geneza mitu kolagen rybi przyswaja się 1,5 razy lepiej
Analiza literatury naukowej i materiałów marketingowych ujawnia fascynującą historię powstania mitu o „1,5-krotnie lepszej absorpcji” kolagenu rybiego. Ta konkretna liczba pojawia się w dziesiątkach artykułów marketingowych, na stronach producentów i w materiałach informacyjnych, jednak próba dotarcia do pierwotnego źródła naukowego napotyka na znaczące problemy.
Źródła marketingowe vs nauka
Strony takie jak DrAxe.com kategorycznie stwierdzają, że „kolagen rybi jest wchłaniany do 1,5 razy bardziej efektywnie do organizmu i ma lepszą biodostępność niż kolagen wołowy lub wieprzowy”. Podobne stwierdzenia można znaleźć na dziesiątkach stron producentów suplementów. Jednak żadne z tych źródeł nie podaje konkretnego badania klinicznego, które by potwierdzało tę tezę.
Pomylenie właściwości fizycznych z biodostępnością
Analiza literatury naukowej sugeruje, że mit „1,5x” może pochodzić z niewłaściwej interpretacji badań nad właściwościami fizycznymi kolagenu morskiego, a nie jego biodostępnością u ludzi. Kolagen rybi rzeczywiście wykazuje lepsze właściwości absorpcji wody w zastosowaniach przemysłowych – badania pokazują, że może absorbować do 13,3% swojej masy wodnej, co czyni go przydatnym w zastosowaniach medycznych i kosmetycznych. Jednak to dotyczy absorpcji wody przez sam materiał kolagenowy, a nie jego biodostępności po spożyciu przez ludzi.
Efekt kuli śniegowej w marketingu
Jedno źródło podaje niepotwierdzoną informację, kolejne ją cytują, a następne traktują już jako „powszechnie znany fakt”. Ten mechanizm jest szczególnie widoczny w branży suplementów, gdzie informacje marketingowe często poprzedzają rzetelne badania naukowe.
Dlaczego mit o tym, że kolagen rybi jest lepszy się utrzymuje?
Niepełne porównania
Niektóre badania mogą porównywać hydrolizowany kolagen rybi z niehydrolizowanym kolagenem wołowym (żelatyną) lub wieprzowym, co prowadzi do ogromnych różnic w przyswajaniu. Jest to jednak porównanie „jabłek z gruszkami”, które nie dostarcza rzetelnych informacji o rzeczywistych różnicach między produktami o podobnym stopniu obróbki.
Alergie i ograniczenia dietetyczne
Kolagen morski jest jedyną opcją dla osób z ograniczeniami religijnymi dotyczącymi spożywania wołowiny lub wieprzowiny oraz dla osób z alergiami na te produkty. Marketing często wykorzystuje te prawdziwe zalety, rozszerzając je na nieuzasadnione twierdzenia o lepszej biodostępności.
Brak długoterminowych badań porównawczych
Większość badań klinicznych ocenia skuteczność konkretnego produktu w porównaniu z placebo, a nie bezpośrednio porównuje różne źródła kolagenu w identycznych warunkach. Szczątkowy zakres takich badań pozostawił przestrzeń dla spekulacji marketingowych.
Rzeczywiste czynniki decydujące o skuteczności kolagenu
Na podstawie przeglądu najnowszej literatury naukowej można zidentyfikować czynniki, które rzeczywiście mają znaczenie dla skuteczności suplementów kolagenowych:
Stopień hydrolizy
Badania potwierdzają, że kolagen o masie cząsteczkowej poniżej 5000 Da zapewnia dobrą przyswajalność, niezależnie od źródła pochodzenia. Proces enzymatyczny ma większe znaczenie niż samo źródło surowca.
Jakość produkcji
Czystość produktu, metody ekstrakcji i oczyszczania są kluczowe dla bioaktywności. Kolagen pozyskany przy użyciu odpowiednich enzymów i oczyszczony zgodnie z wysokimi standardami będzie skuteczniejszy niż produkt niskiej jakości, bez względu na źródło.
Regularne stosowanie
Wszystkie rodzaje kolagenu bez względu na pochodzenie (rybi, wieprzowy, wołowy) przynoszą podobne efekty zdrowotne po 12 tygodniach regularnej suplementacji w odpowiednich dawkach. Kluczowa jest systematyczność, a nie źródło pochodzenia.
Współczynniki wspomagające
Obecność witaminy C, miedzi, cynku, krzemu, manganu, które są niezbędne do syntezy kolagenu, może mieć większe znaczenie niż samo źródło kolagenu. Niektóre preparaty łączące kolagen z antyoksydantami wykazują lepsze efekty niż kolagen sam w sobie.
Implikacje dla przemysłu i konsumentów
Wybór kolagenu powinien opierać się na faktycznych potrzebach, budżecie i preferencjach dietetycznych, a nie na mitach marketingowych. Kolagen wołowy, wieprzowy i rybi o podobnym stopniu hydrolizy będą działać podobnie.
Branża suplementów powinna przejść od marketingu opartego na niepotwierdzonych twierdzeniach do rzetelnego informowania o rzeczywistych korzyściach zdrowotnych potwierdzonych w badaniach klinicznych.
Instytucje takie jak EFSA powinny rozważyć wprowadzenie bardziej rygorystycznych wymogów dotyczących twierdzeń zdrowotnych związanych z różnymi źródłami kolagenu, aby chronić konsumentów przed wprowadzającymi w błąd informacjami marketingowymi.
Artykuł powstał na podstawie analizy źródeł naukowych, w tym najnowszych badań klinicznych publikowanych w 2024-2025 roku:
Badania kliniczne i publikacje naukowe
**** Virgilio F, Vignale F, Pezzini F, et al. (2024). Absorption of bioactive peptides following collagen hydrolysate ingestion: A randomized, double-blind crossover study in healthy adults. Frontiers in Nutrition, 11:1416643. DOI: 10.3389/fnut.2024.1416643
Opis: Przełomowe badanie porównujące biodostępność kolagenu z różnych źródeł (rybi, wieprzowy, wołowy) o identycznej masie cząsteczkowej.
**** Liu C, Sugita K, Nihei K, Yoneyama K, Tanaka H. (2009). Absorption of hydroxyproline-containing peptides in vascularly perfused rat small intestine in situ. Bioscience, Biotechnology, and Biochemistry, 73(8):1741-7. DOI: 10.1271/bbb.90050
Opis: Badanie mechanizmów absorpcji peptydów kolagenowych na modelu zwierzęcym.
**** Kumar A, Pal A, Bhatia A, et al. (2024). Unlocking the therapeutic potential of marine collagen: A comprehensive review of sources, structural characteristics, and biomedical applications. Marine Drugs, 22(4):168.
Opis: Kompleksowy przegląd właściwości i zastosowań kolagenu morskiego.
**** Silvipriya KS, Kumar KK, Bhat AR, Kumar BD, John A, Lakshmanan P. (2023). Marine collagen: purification, properties and application. Frontiers in Marine Science, 10:1245077.
Opis: Szczegółowa analiza właściwości fizykochemicznych kolagenu morskiego.
**** Figueres Juher T, Basés Pérez E. (2025). Effects of collagen-based supplements on skin’s hydration and elasticity: A systematic review and meta-analysis. International Journal of Dermatology and Venereology, 8:145-152.
Opis: Meta-analiza skuteczności suplementów kolagenowych na kondycję skóry.
**** Asserin J, Lati E, Shioya T, Prawitt J. (2015). The effect of oral collagen peptide supplementation on skin moisture and the dermal collagen network in women. Journal of Cosmetic Dermatology, 14(4):291-301. DOI: 10.1111/jocd.12174
Opis: Badanie kliniczne porównujące skuteczność kolagenu wieprzowego (Peptan P) z rybim (Peptan F) w poprawie nawilżenia skóry.
**** Zague V, de Freitas V, da Costa Rosa M, et al. (2018). Effects of collagen-derived bioactive peptides and natural antioxidant compounds on proliferation and matrix protein synthesis by cultured normal human dermal fibroblasts. Journal of Dermatological Science, 69(3):276-283.
Opis: Badanie wpływu peptydów kolagenowych na fibroblasty skóry.
Źródła dodatkowe i materiały analityczne
**** Nutraviva Australia. Debunking Collagen Myths and Embracing the Science. Dostępne: https://nutraviva.com.au/blogs/news/debunking-collagen-myths-and-embracing-the-science
Opis: Analiza mitów dotyczących kolagenu z perspektywy producenta.
**** GreenPharm. (2024). 3 Myths About Private Label Collagen: Debunked. Dostępne: https://www.greenpharm.sk/en/3-myths-about-private-label-collagen-debunked/
Opis: Artykuł obalający popularne mity o kolagenie.
**** Ancient + Brave. (2023). Debunking the Top 10 Myths about Collagen Supplementation: Separating Fact from Fiction. Dostępne: https://ancientandbrave.earth/blogs/news/debunking-the-top-10-myths-about-collagen-supplementation-separating-fact-from-fiction
Opis: Kompleksowe omówienie mitów związanych z suplementacją kolagenem.
**** Ancient + Brave. (2022). What’s the Difference Between Marine, Bovine & Vegan Collagen? Dostępne: https://ancientandbrave.earth/blogs/news/bovine-marine-or-vegan-what-s-the-difference
Opis: Porównanie różnych źródeł kolagenu.
Przykłady materiałów marketingowych (analiza krytyczna)
**** DrAxe.com. (2024). Fish Collagen: The Anti-Aging Protein with the Best Bioavailability. Dostępne: https://draxe.com/nutrition/fish-collagen/
Uwaga: Przykład materiału marketingowego zawierającego nieuzasadnione naukowo twierdzenia o przewadze kolagenu rybiego.
**** Nuviline. (2020). Marine collagen, benefits for skin and joints. Dostępne: https://www.nuviline.com/info/marine-collagen
Uwaga: Materiał promocyjny kolagenu morskiego z nietypowymi twierdzeniami marketingowymi.
Źródła uzupełniające
**** BioTech Asia. (2024). Scaling New Depths: Innovations in Fish Collagen Extraction and Biomedical Frontiers Explored. Dostępne: https://www.biotech-asia.org/vol21no2/scaling-new-depths-innovations-in-fish-collagen-extraction-and-biomedical-frontiers-explored/
Opis: Artykuł o innowacjach w pozyskiwaniu kolagenu z ryb.
**** CBC News. Marine collagen is all the rage in anti-aging. What does the science say? Dostępne: https://www.cbc.ca/news/science/marine-collagen-sustainability-fish-1.7211996
Opis: Dziennikarska analiza popularności kolagenu morskiego i dowodów naukowych.
**** Kofuchi. Clinical studies and scientific evidence of marine collagen. Dostępne: https://kofuchi.com/en/pages/etudes-cliniques
Opis: Zbiór badań klinicznych dotyczących kolagenu morskiego.
